Nate dea, quæ nunc animo sententia surgit?* Angelæ ad Pandulphum Malatestam carmen una cum Pandulphi responso ex apographo Bandiniano unici qui extat codicis Riccardiani numero 784 signati (in quo fol. 150 loco 54. 55 hæc carmina leguntur) a loanne Christophoro Amadutio in « Fasciculo Latinorum Carminum » (Romæ, a. 1782) et in volumine quarto Anecdotorum Litterariorum (Romæ, 1783) editum est. C littera codicem Riccardianum a Prospero Viani, Bibliothecæ Riccardianæ præfecto doctissimo iterum collatum, F littera primam, A littera alteram Amadutii editionem notavi. Cento Angelæ Nogarolæ Veronensis ad Pandulphum Malatestam pro recuperatione cuiusdam voluminis, in quo omnia opera moralia Senecæ continebantur est titulus in AF. V. 1. 5 e Virgilio, v. 3. 7. 21. 23. 25. 27 ex Ovidio, v. 9. 11. 13 ex Oratio (Horatio AF), v. 15. 19 e Petrarcha v. 17 e Lucano, v. 29 e Pindaro (Thebano) sumptos esse, ceteros versus ab ipsa Angela scriptos esse in singulorum versuum margine annotatum est. (2) ex AF. (5) iusta est AF. Cor quo Cæsareum generoso e pectore fugit? Qua merui culpa fieri tibi vilis, Achille, Ut mihi tam fulgens raperes, generose, monile? Usquam iusti est et mens sibi conscia recti, Ut tua iam valeant lacrimis præcordia flecti? Vince animum mentemque tuam, qui cetera vincis(7) pectora vincis AF. lacturamque meam prospectu conspice lincis.(8) nimiam pr. C. lyncis AF. Deme supercilio nubem plerumque(9) pleramque AF. modestus, Baltheus(10) Baldeus C. et parvus mihi non rapiatur honestus. Nunc prece, nunc precio,(11) prætio F. nunc vi nunc m. C. nec vi nec morte suprema Deprecor, ut nobis reddatur fulgida gemma. Non domus et fundus, non æris(13) heris C. acervus et auri Poscitur aut tremula flos lectus(14) tremulæ? letus C. ab arbore lauri. Poscimus id avide, nihil est mihi pulcrius orbe,(15) Posc. is C. pulchrius AF. Et tibi nunc plena præstatur(16) præstatum AF. copia corbe. Pars mundi tibi nulla vacat, sed tota tenetur Tellus proque tuo placito sermone movetur. Quid vetat esse pium(19) esse prius F. bene C. munus? Tene dulcia verba, Nempe repulsa magis quam mors credatur acerba. Da mihi te placidum dederisque in carmina vires, At cadet ingenium mentis si murmur inires. Rumpor et ora mihi pariter cum mente tremescunt. Hi(24) Hii C. quotiens nostra flores non sede nitescunt, Pro somno(25) sopno C. abortis C. lacrimis oculi tunguntur obortis, Nec mea permulcet(26) Nec omnia C. permulcent ACF. patictia AF, patentia coni. Amadutius. fontes AF. patientia pectora fortis. Has solas semperque habeo semperque profundo, Nec male, nanque(28) Hæc A (?) C. namque AF. mihi cessit sors aspera mundo. Sed iam siste gradum finemque impone labori, Princeps celse, meo magnoque medere dolori. O decus egregium, virgo celeberrima Musis,* Carmen Pandulphi Malatestæ ad Angelam Nogarolam est titulus in AF. Unica per nostrum volitans nunc æthera Fenix,(2) Phœnix AF. Cui cæleste dedit virtus præsaga futuri Nomen et ingenium superi fecere profundum. Munera digna viris repetis, non æqua puellis,(5) petis ACF. Quæ licet ampla forent, penitus me dante tulisses, Si modo quam rogitas præstetur copia gemmæ(7) quem r. perspectum c. germen AF. Aut alibi reperire queam vel tu quoque posses Reddere, dum pectus cupide satiaris honestum.(9) sauciaris C. Quis ferus et Tracia genitus sub rupe negaret(10) Thracia AF. Quidquam dulce tibi, generosæ stirpis alumna,(11) alunna C. Carmine quæ possis cautes perrumpere duras Atque adamanta queas nimium mollire(13) molire C. precando? Neque ego tam durus vel sunt præcordia ferri Ut tua non avide complessem vota libenter, Si mihi non animo fixum natumque sederet. Ergo vale precibusque piis ignosce quod obstem.(17) precibus CF. ingnosce C.

Egregiæ indolis virago, nullius fere(18) forte AF. alterius rei, quæ tibi grata foret, nec istius a me(19) a me] amore AF. patereris(20) parerer C. repulsam, si qua via aut modo reperire possem, quod prece tam dulci perflagitas. Certa igitur esto, quod si quod(22) ergo esto AF. quod post si omm. AF. aliunde tale opus invenero, curabo ocius istud(23) aliud (suprascr. aliunde) tale opus aliunde tale opus inv. C. otius C. vel illud posterius habeas.(24) prostimis C. Num curabo opus istud protinus habeas scribendum?

Summe parens rerum, summi regnator Olimpi,* Extat in unico codice Riccardiano (C)nr. 784 (fol. 159, nr. 56). Aethera qui stabilis, terras atque alta profundi Sidereosque polos æterna lege gubernas, Nunc tua turicremis venerentur numina donis Grandævi iustique senes trepidæque puellæ Et pueri castæque nurus iuvenesque torosi. Obstrepat omne nemus, velemus tempora sertis, Atria festivis celebrentur plena choreis, Exultent proceres simul in turbisque popellus. Affluit alma dies lapsis felicior annis, Qua te grande decus Patavi,(11) Patavium C. clarissime princeps, Marmoreæ rectorem urbis sceptroque potentem Vidimus! O totum lux concelebranda(13) celebranda C. per orbem l Vive diu felix, divum certissima proles, Et summis(15) summe C. confide deis rebusque secundis. Sub iuga prosternes(16) posternes C. populos gentesque rebelles, Ibit et in totum tua celsa potentia mundum. O patriæ sedes, patrii gaudete penates, Et civis lætare, precor, dominumque benignis Ulnis sume(20) summe C. tuum, quo, credas, principe nostro Aurea Saturni remeabunt tempora mitis. Dulcia felices tractabunt otia gentes Et pia sedatas proteget(23) protegat C. concordia terras. Tristia concordes horrebunt(24) herebunt C. prœlia mentes Nec metus humanos agitabit cura pavorque, Sed cuncti(26) cunti C. pariter concordi pace fruemur.
* In titulo carminis ad loannem Galeatium Visconti Virtutum Comitem scripti, quod in eodem codice Riccardiano (C) nr. 784, fol. 160 legitur habundanti C. Magne parens, qui cuncta regis per principis aulam(1) tanta C. Anguiferi, clarumque dedit cui maxima nomen Virtus, præcipue pietas et sancta fidesque, Felicem longamque tibi dent(4) dent] tua C. numina vitam! Parva suos tibi commendat Vicentia cives Innumeris quassata malis supplexque precatur: Heu populo(7) Heu inopi m. populo C. miserere inopi nimioque labori. Non aliena meis imponere vellera membris* Ex eodem codice Riccardiano fol. 163 a, nr. 62. In titulo aliunde] alium C. Me iuvat et levibus circumdare brachia pennis Nec mihi virtutum laudes conscendere cura est Alterius, picti nota est mihi fabula corvi. Ac veterum(1) veteres C. laudes nobis ascribere vatum* Ex eodem codice Riccardiano fol. 162 b, nr. 61. Carmen initio mutilum esse videtur, immo si licet conecturam paulo audaciorem proferre, tantum quattuor disticha, quæ in calce carminis ab iis qui præcedunt hexametris disiunxi, ad Nicolaum de Facino auctorem referenda sunt. Cetera cum Angelæ ad Nicolaum carmine ita iungenda esse videntur:
Non aliena meis imponere vellera membris
Me iuvat et levibus circumdare brachia pennis
Ac veterum laudes nobis ascribere vatum.
Est pudor et virtutis amor mentisque decoram
Nec mihi virtutum laudes conscendere cura est
Alterius; picti nota est mihi fabula corvi.
Sed mihi nulla movet mentem miratio, quod non etc.
Et pudor et virtutis amor mentisque decorum.(2) decorem C. Sed mihi nulla movet mentem miratio, quod non(3) mirantesque non C. Follibus esse meis ullo conflata putentur Et fabricata mea avitis in..… negentur.(5) Lacuna in codice est. negetur C. Femineæ morem cœperunt namque cohortes,(6) ceperunt C. chohortes C. Tempore quod nullas latices(7) quam C. latiores C. gustasse moderno Fertur Gorgoneos doctasque audisse sorores. At, natura, pari rerum ratione creatrix, Femineam formare animam pariterque virilem Diceris atque soles æquas infundere mentes! Ergo tuum veteres non poscere, femina, vates, Naturæque munus sexum dotavit(13) sexumque dotat C. utrumque. Da veniam, quæso, calamus si scribere differt; Protrahit(15) protrhait C. invitam dextera nempe moram. Sed latro, nostram rarus qui pergat ad urbem, Ac studium versus impediensque calor Obstant, nam labunt præcordia nostra calore,(18) calores C. Mollia(19) Molia C. me studium promere metra vetat. Vive, vale felix, in tanta voce valeto Et pia sint votis numina prona tuis. Si modo me veniens studiis iuvenilibus actam* Extat in cod. lat. Monac. 504 (M) et in cod. Veneto Marc. lat. cl. XII. cod. CCX (V). Extat etiam in cod. Vatic. 5221 chart. sæc. XV p. 122. cum hoc titulo: Isotta Nogarola cum virgo ad pilam cum sociabus domesticis luderet, superveniente Guarino præceptore suberubescens subscripta carmina edidit atque transmisit. In titulo Dominæ om. V. Ang. Veron. de Nog. ad Ant. Luscum M. Solicitamque pilæ vanisque(2) navisque M. intendere ludis Vidisti, te nulla quidem(3) nulla quid V. miratio facti Commoveat;(4) commovent V. labor stimulos frenare iuventæ.
Ad spectabilem ac generosam dominam
dominam Magdalenam de Scrovignis(3) Serovigiis C. per dominam
Angelam de Nogarolis de Verona.* Extat in codice Riccardiano (C) 784 fol. 144. nr. 45.

Spectabilis, generosa, tamquam mater honoranda, ut per aliarum notam litterarum vobis intimavi, infelicissimum acerbumque decessum generosi militis, domini Iacobi, germani vestri, gemebunda(10) gemebundum C. suscepi. Cuius interitus quantis mæroris aculeis vestri pectoris vallum propulsaverit, ex nostri cordis anxietate coniecto; mei namque(13) Mei nun quam C. pectoris claustrum parili vulnere sauciavit, ac si proprii fratris obitum accepissem, tum ob caritatem quam erga me geritis, ut experientia comprobavi, tum ob eius contemplationem, quam sinceram percolebam. Sed ut famulis vestris eximius Severinus asserit, constat æternum positumque lege, ut constet genitum tum nihil. Pro tanto velitis fortitudinis ac consolationis spiritum assumere nec ad lacrimarum arma more pusillanimis mulierculæ ignominiose confugere. Fateor tamen neminem posse talis tantique viri siccis luminibus funus aspicere et stagnantes lacrimarum rivulos retinere. Sed eos certe modestiæ arbitror repagulis refrenandos. Fletuum enim quantiscumque(13) Fletibus cui (?) quantuncunque C. fluctibus non redimeretur nec redimi posset ullatenus. Omnes ad devorabilem mortis Caribdim irremeabiliter compellimur.(16) copellimur C. Iste autem debitum quod minime poterat evitare persolvit, qui forte nobis iam(18) iam] ne C. ad ardua non caduca scandit.(19) scandentur, erat quod admodo C. Erat quodammodo necessarium, vos ad terream molem retineri alligatam.(20) retinens alligatum C. Dum tamen in huius procelloso vitæ salo degeret, sibi nomen ob eius benignitatem inclitum vendicavit. Quem ab humano turbine nuper exemptum videre videor nostræ vitæ ærumnas(3) erupnas C. desuper irridere. Valete im domino, ut opto.

AD SPECTABILEM GENEROSAMQUE
ADOLESCENTEM
ANGELAM DE NOGAROLIS DE VERONA
PIERIDUM CASTRIS EFFICACITER
MILITANTEM
MATHEI DE AURELIANIS VICENTINI
AC EIUSDEM PROFESSIONIS AMANTISSIMI
FAMILIARIS EPISTOLA.(4) Negarolis C.(8) amatissimi C.* Extat in codice Bibliothecæ Riccardianæ nr. 784 signato.

Metricam literam tuam versibus octo distinctam, virgo immo virago clarissima, nuper mihi delatam lætus accepi, lætior aspexi, lætissimus intellexi, in qua tot leporosa iocunditate excelse(16) excelso C. scripta perlegi, ut vehementer admiratione compulso mecum ipse contulerim, quam quidem natura nequit exiguo ambitu multa complecti et magna, et eo vehementius, cum animo volvam simul et cernam te vix pupillarem ætatem egressam seu pæne adultam ingressam senescentis tamen ingenium verba notabili sententiarum pondere redimitam(4) redimita C. eiusdem literæ tuæ versiculis edidisse, adeo ut de te fari possim:
Ecce puella senex dictu mirabile nostra est
Et iuga Parnasi scandit amœna sacri.

Atque verum cecinit carmen dum dixit mirabile, ad tui sexum, ætatem, ingenium simul suæ dirigens admirationis intuitum, hæc divinae indolis tuæ Aonidum cultibus mirabiliter inhærentis laus, cui ulterius non insistendum duxi. Quid ni? Quis enim compos mentis res siquidem divinas satis abunde(14) habunde C. laudare crediderit? Nemo equidem, nec mirum; hoc quippe genere laudis laudans finitum, quod est laudatum numero infinitum, quorum, ut nosti, nulla est comparatio. Nec indolem tuam ob hoc me laudasse credideris nec a(19) a om. C. te compositum carmen tantum precor alliciat, ut exinde spiritus tuus inani debeat insolentia pertumescere. Siquidem, uti memini, aliquorum tanta est in hoc reperta temeritas, ut cum excelsis vatibus metris rupta(2) recta? fronte crediderint(3a) crediderit C. posse contendere. Hoc(3b) Hæc C. igitur a me non adulationis sed relationis more dictum puta, ut idem spiritus tuus propitior ardentiorque factus in dies inceptum divini Elichonis ad studium animetur et tandem illo perfecto Caliopeas arces intenta conscendas. Quid nempe, ni refugis, tua demum perseverantia consequitur? Ceterum ut ab ipso versiculorum tuorum conceptu responsa componens exordiar, videor maxima mente quasi de fortuna hæc summatim queri, cur nobis fandi invicem locus non extet, cur dexteræ iungendi(15) iugendi C. dexteram sublata facultas existat, quodque nos visendi, de Criseidis nostræ(17a) Criseidi nostri C. moribus et potentia disserendi(17b) diserendi C. assueta vicissitudo similiter adempta(18) adepta C. sit. Dictum tuum summopere(19) sumere C. delectabile tua eadem litera continebat, alacrem quidem et iocundam Magdalenam nostram literæ præmissæ tuæ se non immunem afferre voluisse, cuius rei gratia iam me tui(1) me cui C. calami interventionem lætum reddere procurasse concerno. Subdis ex parte corizantis Magdalenæ multa(3) M. multæ C. corizare ec. Nec immerito, ut bene nosti ipsam alacrem iocundamque vocat et tu eamdem similiter vultu corizare prænominas ec.

ANGELÆ DE NOGAROLIS
LIBER DE VIRTUTIBUS.* Extat in unico codice Mutinensi VIII. E. 21 signato sæc. XV (C), ex quo describendum curavit Antonius Cappelli, Bibliothecæ Estensis vicepræfectus doctissimus. Titulum ego addidi; in C hic extat titulus: Per Angelam de Nogarolis acog. Amor huc vsque.
Ardua virtutum faciles(1) facilles C. cape, lector, ad usus; Alta solent humiles carpere poma manus. Utilis est operis magnos relevare labores Et grave per planum ducere pondus iter. Verba nocent aptis si non proferentur habenis, Turbat ut Armenicam dissona corda liram.(6) harmonicam? Sæpe semel missam nequit(7) nequid C. os reticere loquelam, Sæpe(8) semel post sæpe ante corr. scriptum erat in C. nequid C. nequit sisti qui male fertur equus. Si nec ob hoc vivam tacitus contemno(9) contempno C. loquelam, Non est pro lolio reiicenda fides. Vitrea pressa nocent delapsaque vasa terentur,(11) tenentur C. Os quoque nec mutum nec decet(12) docet C. esse sagax. Non est propositi sub verbis fallere nostri, Si quis enim fallit, fallitur ipse magis. Nil docto mendace potest truculentius esse, Non decet immitem(16) iminitem C. pellis ovina lupum. Sed sibi plus alio patitur qui detrahit hosti, Plus sibi quam cuique ferre gravatus obest. Quamplures aliena notant, sua carmina nunquam, Albula non oculis est manifesta suis. Lingua modesta præest regibus dominisque superbis, Omnia temperies exuperare potest. Si timeas Dominum, te cuncta creata timebunt, Obsequium regni regis amicus habet. Non reverens Christum revereberis omne creatum, Regi suspectus fronde cadente cadit. Impia te fugiat neque(27) nec C. alta superbia tollat, Quo magis ascendit plus cito flamma cadit. Glorificans humilem sequitur præcelsio mentem Planaque plus arbor fructificare solet. Altius ut scindit(31) sindit C. plus fervida tollitur unda, Funditur in nihilum(32) nichilum C. mens feritate tumens. Inflat se nimia fraudatus laude superbus Et nimio cantu pressa cicada crepat. Gloria plus miseros solet offuscare(35) ofuscare C. superbos, Denique plus claudum crura levare solent.(36) solet C. Inclita laus humiles sequitur virtutes amicas, Mollis enim vestis regibus apta placet.(38) placent C. Magna solent altos contundere(39) confungere C. fulmina montes, Fructus tristitiæ sæpe superbum erit. Læta fructificant cum valles fertilitate, Fructificant humiles, est quibus alta quies. Vana superborum vacuat iactatio mentem Et tenuem pennam ventus(44) penam venter C. abire facit. Firma solet virtus humiles servare quietes, Non cadit in plana qui requiescit(46) requiescat C. humo. Sæpe solet blandus minace superbior esse, Sæpe magis rapida plana nocebit aqua. Vult summo superesse deo, cum quisque superbit, Sed cedens oleo quælibet unda subest. Gratior est humilis,(51) humiles C. latitant bona cuius in imis, Plus fago cucumer sublatitando(52) sub latitando C. placet. Non suus est humilis, sed se magis abnegat ipse Et multum fructum mortua grana ferunt. Pestem nemo potest mulieris ferre superbæ, Nemo sub accenso sustinet igne manum. Gloria quos inflat, crepitu iactantia frangit, Vesicæ(58) visice C. tumidæ parvulus ictus obest. Dat cunctis humilis, dat condimenta saporis, Fercula cum condit, diligit ima piper. Regum corda solent humiles pacare(61) paccare C. ministri, Nec sibi prostratis vult ferus esse leo. Difficiles(63) difficilles C. V. 68 in C ante corr. ante v. 67 legebatur. non quærit opes humilis vir et aptus, Quæque volant alte non capiuntur aves. Invidiæ stimulos studeas vitare feroces, Si subdas animo quæque superba tuo. Se ferit ante suo si quem ferit invidiatu, Vipera(68) vippera C. prole sua se perimente perit. Pectora sæva dolent aliena prosperitate Et glacies(70) glaties C. solis tacta calore perit. Invida pestifero latitant(72) latitant C. in corde venena, Et quo plus latitat plus basiliscus obest. Sola sub invidia non est fortuna dolentis, Sola carent stimulis ossa sepulta suis. Omnibus innocui sunt simplicitatis amici, Simplex ne noceat felle columba(76) colunba C. Lacunæ signa ego posui..… Innocui nullo poterunt ledente lederi, Fornax argentum purius igne facit. Sæpe nocivus obest sibi, non cui credit obesse, Sæpe sagittantem falsa sagitta ferit.(80) sagitatem C. sagita C. Invida per subitam morietur femina linguam Iactaque per rabidam prora peribit aquam.(82) Factaque C. rapidam (conf. v. 48)? preibit C. Dilectum plus habet pastor pecus ubere pleno(83) dillectum C. plenus C. Plusque placet proprio femina casta viro. Vir sapiens prodesse cupit nec ledere quemquam Parsque valens corpus non ledit ulla suum. Non nocet indicio livor prævisus aperto, Ad visus hominis mox basiliscus obest. Prævisos latitans perimit basiliscus(89) basilischus C. ocellos, Invidus anticipat quos nociturus adit.(90) addit C. Obstupet innocuus sibi cum videt prior hostem,(91) hostis C. Vox fugit illius qui(92) quem C. videt ante lupum. Sæpe repentinus placidum mare ventus adinflat, Invidus unanimem(94) unamem C. non sinit esse domum. Fœda cruore suo crudum sunt ora leonum,(95) Feda C. crutum C. Sæpe suo dirum(96) dyrum C. lividus ore notat. Sæpe ferit lingua gladio crudelius anguis, Invidus in verbis est homicida suis. Vacca(99) Vaca C. pio vitulum nunquam sine lingit amore, Gratus vir lingua cuique placere solet. Pulcra sub infestis requiescunt lilia spinis, Mitibus(102) Mittibus C. et gratis nemo nocere potest. Fervida corda gerens gelida revoceris ab unda, Frigida sudanti pocula sæpe nocent. Te tua præcipitat si non caveberis(105) caveris C. ira, Præcipites odio sæpe vigore carent. Mitia pacificam pariunt præcordia mentem, Mitis nectareum parturit uva merum. Pallida vexantes(109) Palida vexates C. cruentes C. homines facit ira cruentos, Sæpe gravis grando durius hoste ferit.(110) fertur C. Proficit exultans gelidam(111) gelidus C. vir nudus ad undam, Proficit herba(112) verba C. virens non superata gelu. Nanque dolet frustra de re quæ transitur(113) transiitur C. ira, Mortuus in vanum sollicitatur(114) solicitatur C. equus. Mansuetudo feram flectit sine verbere mentem Et gelidum membrum(116) menbrum C. molle medulla facit. Omnia vir placidus vitiorum prœlia(117) viciorum prellia C. vincit Omne animalque ferum(118) ferrum C. placat amica manus. Solus in adversis(119) adauersis C. mittis C. novit requiescere mitis, Solus ovat piscis, quando procella tumet. Dissipat ira virum, per quam caro mensque necatur, Dissipat et(122) et] e C. frondes pronaque grando ruens. Inreverens mulier solitam non deserit iram, Mortiferum semper virus in angue viget. Nil muliere(125) mulier C. est om. C. moderantius C. bona, nil est moderatius unquam, Nil ove sub cælo mitius(126) initius C. esse potest. Nobilis exuperat diras patientia(127) pacientia C. mentes Et ferus a placida vincitur ignis aqua. Labilis instabilem necat impatientia(129) impacientia C. mentem Vincitur et validus(130) vincit e velidus C. sæpius igne Calips. Non quam(131) quam om. C. se alios habet iracundus amicos Utque eliis sibi sic vipera semper obest. Magna quidem facies, validos si viceris(133) vinceris C. hostes, Sed plus est animo se dominare suo. Flamma domum superans non linquit abire colonum, Ira virum memorem non sinit esse sui. Nullius adversi patiens terrore movetur,(137) Nulius C. paciens C. Firmius in saxo stat fabricata domus. Duro spina sono crepituque laborat in igne, Ira loquax homines asperitate cremat. Sæpe lupum nocuit dapibus aluisse necandum, Iracundus obest, cui sociatus erit.(142) sotiatus C. Experata et murum C, corr. Aemilius Thewrewk. Post v. 145 pentameter excidit. Exsperata ferunt valiturum semina morum Et sua vir patiens vota videbit ovans. Frigora tristitiæ nunquam tua corda coercent, Felix tristitiam mentis constantia frangit, Felici glacies sole cadente fluit. Læta parit(148) patit C. longam felix constantia mentem, Læto radicis munere ligna virent. Tristitiæ vitium(150) vicium C. virtutes dissipat omnes Et prohibet virens fructificare gelu. Nil nisi quod tantum norit(152) noverit C. revocabile memor, Nil nisi quod non est umbra pavoris habet. Temperat insolitam mentis constantia linguam, Frenis immoniti(155) indomiti? morigerantur equi. Sæpe levi mulier mæroris frangitur ictu Et tenulis herbis parvula pulsa nocet.(157) teneris? V. 156. 157 in C ante corr. inverso ordine legebantur. Fortior est constans procelso femina monte Terraque plus stabilis cernitur(159) sternitur C. esse polo. Tristitiæ vitium(160) vicium C. non est nisi mortis amicum, Non(161) Delevi est post Non. nisi mors aliis vita draconis erit. Carneus ex animo mæror solet esse superbo, Ex fœda testa fœtidus exit odor.(163) feda C. fetidus C. Dulcia dirus habet quasi sint contraria mæror Ipsaque leproso(165) lepioso C. vita nocere solet. Lætitiæ nutrix pascit(166) poscit C. constantia mentem, Vivere iocunde firmior esca facit. Semet ad ima(168) yma C. ferent religati Tartara tristes, Semet et araneæ musca dat acta cibum. Sæpe ferox sequitur mox declinatio tristem, Fessus se mergit sæpe natator aquis. Mens tua tristitiæ constantibus obviet armis, Hoste sub immiti(173) inuniti C. vulgus inerme cadit. Læta facit vigiles hominum constantia mentes,(174) vigeles C. mentis C. Formicam vigilem(175) vigelem C. non premit ulla fames. Durius assiduo ferrum consumitur(176) ferum consummitur C. ictu, Crebris tristitiis annihilatur(177) anichilatur C. homo. Uno turba fugit percussa et fulminis(178) fluminis C. ictu, Tristis adoretur nec sociatus(179) sotiatus C. erit. Provocat artifices proprio res capta decore Et facies hilaris(181) illaris C. crescere quæque facit. Mardocheus ovans animæ mærore necatur, Ledere mæsta volens mens sibi primo nocet. At tristes casus inimici non hilarescas,(184) ilarescas C. Vir probrum extrema(185) probum exterita C. plus sibi febre cavet. Utilis est domibus pastus moderatior(186) moderantius C. ignis, Utilis est homini potus et esca brevis. Igne domus valido consumitur(188) consummitur C. intus et extra, Igne cor, et corpus crapula rodit edax.(189) cori C. crepula C. Sat solet esse bonum gentem superare cruentam, Sed melius cupidam vincere posse gulam. Libera sæpe ruit citius gula mortis ad ima Et solet in præceps currere liber equus. Impius in scelerum gaudet gravitate suorum Lentaque balbutit lingua gravata mero. Sordescit rivus pluviali plenus ab imbre,(196) ymbre C. Sordet et insolito flumine plena gula. Fercula sæpe virum rapiunt metuenda gulosum Escaque decipulæ sæpe retemptat avem. Urbe fugit populus diro qui vincitur hoste, Mens fugit, utque furit gutture victa caro. Sæpe gula saturi pereunt absentia(202) absente C. dicta, Sæpe gula moritur ni reprimatur(203) reprematur C. equus. Nulla gulæ possunt fore sufficientia(204) suficientia C. pesti, Plus sitit ydropicus,(205) ydorpicus C. cum sitiendo bibit. Impia mortiferæ mens subditur ebrietati, Vipera vipereo(207) vippera vippereo C. mordet amore parem. Omnia luxuriæ cupidis dulcedine desunt, Nil nisi sufficiens ignis habere potest. Dulcius ebrietas intrat nocitura profanos, Dulce sibi diro virus(211) virtus C. in angue manet. Cum tibi vina placent, non immoderantia regnet,(212) regent C. Perdit enim cursus immoderatus equum.(213) equus C. Dissipat insignem tineæ corrosio(214) corosio C. vestem Ebria congestas femina rodit opes. Alta ferunt sapidos sitientia vascula potus, Sobria fert mulier gaudia multa viro. Dulces sobrietas præbet virtutibus escas, Dulces dat soboli mater amica dapes. Umbra viatores nimio demulcet ab æstu, Sobrietas homines absque dolore nutrit. Abstinet ore suo quod pascat avicula pullos, Abstinet ut sensus et bene doctus alat. Non igitur superare gula feritatis amica, Sed sis angelica sobrietate pius. Luxuriam forti studeas religare catena, Nam prodest rapido forte ligamen equo. Luxuriamque magis lacerat mulcendo voluptas Plusque cibo sapido piscibus hamus obest. Blanda(230) Blinda C. Venus diro præcordia fine remordet Et Sirena canens membra quiete necat. Innumeri lacerant fœtentia(232) lacerat fedentia C. V. 231 et 232 ante corr. inverso ordine legebantur. corpora vermes, Innumeras pœnas(233) penas C. luxuriosus habet. Ebrius est nullo iam mortuus aptus honori, Mortuus eiicitur vilis ab æde canis. Rex sua sceptrifero(236) septrifero C. felix tenet omnia sceptro Virque pudicitiæ cuncta quietus agit. Grata paraleticis(238) paralyticis? mos C. menbris C. mors est vexatio membris, Mors est, femineus dum male vexat amor. Plurima lascivus cupiens nil obtinet(240) optinet C. apte, Non habet in visco tenta(241) tempta C. V. 244 lacunosus est. quod optat avis. Sola placent celebri convivia splendida regi, Sola placent alto pectora casta deo. Plus meretrix omni est sordida ceno, Omni plus auro femina casta nitet. Absque pudicitia labuntur ad infima(246) ymfima C. mores, Absque ratis malo nauta perire solet. Sæpius hospitium dictat bonus hospes amicum, Hospite dictantur pectora sæpe deo. Fili spe vitæ semper…… Spe celebris mellis(251) melis C. fert gula læta famem. Nullus avaritiæ stimulus tua pectora pungat, Et ricius vulpi sæpe petitus obest.(253) Ericius coni. Aemilius Thewrewk. Post v. 254 lacunæ signa ego posui. Et nisi desit humus studet anxia fodere talpa, Perpetuas acquirit(255) aquirit C. opes vir qui miseretur, Quo plus mamma nutrit plenior esse solet. Sæpe cupido sua consumitur anxietate(257) anxiatate C. Et minus esuriens(258) exuriens C. illaqueatur avis. Quidquid habent cupidi nihil est quibus omnia desunt, Amplius accendit cum datur esca faci.(260) facis C. Sæpe solent volucres alienos pascere pullos, Sæpe suas alvus(262) alus C. dat…… opes. Hinc timet, inde dolet, cupit hinc, si pausat avarus(263) timent &mtilde; d. C. avarum C. Ventus, spina ista sæpe quiete carent. Non turbant adversa pios nec prospera tollunt Nec lauri foliis æstus hyemsque nocet. Pestis avaritiæ fragili regnat in muliere, Sæpe etenim lignum siccius ignis amat.(268) ligidam C. siccias C, corr. Aemilius Thewrewk. Provida non capitur temerato femina quæstu, Capta cibum laquei(270) loquey C. non temerabit avis. Extra viva fluit nec surgere desinit unda, Nunquam deficiet dans miserator opes. Aret humus sterilis iactataque semina perdit, Quidquid habet perimens aret(274) oret C. avarus homo. Quisquis opes habitus nequit expugnare…(275) Lacunæ signa ego addidi. Qui nescit multa nare peribit aqua. Nemo deo præiussa sibi vitabit ab alto, Bos nequit imposito tollere colla iugo. Anxius opprimitur,(279) oprimitur C. ditescit sæpe quietus, Planta perit motu, planta quiete manet. Dat miseris solitum miseratrix femina victum, In ligno vili mella(282) mela C. recondit apis. Cæca licet cautum male mens disponit aratrum, Nemo valet recte scribere luce carens. Vasa sub incauti figuli fornace peribunt, Mens sub avaritia perdita fugat(286) fugeris C. opes. Multi si fabricent aliquid dat pondus opusque, Luctantes cupidi dant sua seque neci. Spernens iustus opes(289) hopes C. multis miseretur egenis, Cælum nulla petit pluraque quærit homo. Pestiferos pellunt unguenta opima dolores, Omne bonus vitium frangit amore pio. Concava sæpe nocent ad equorum scandala cursus Et sociis planum turbat avarus iter. Non tibi præbebit oleum(295) oleus C. nisi bacca coacta, Non tibi dat linum ni primo aretur ager. Non mola dat gratam cribro nisi tersa farinam,(297) N. mala d. gr. crebro n. tensa f. C, corr. Aemilius Thewrewk. Non nisi cogatur præbet avarus opes.(298) hopes C. Sæpe pilus turbat calami scribentis acumen Communique(300) comunique C. bono mixtus avarus obest. Pictor nanque prius proprio dat signa colore Et sua cuique pii præmeditata ferunt. Sanguis Azach fusus doceat te regis iniqui, Ut tibi sint tuamet non aliena velis. .… afestam constringe.… memoratus avorum, Cum pluviæ superant insitaque.… nocent.(306) Versus lacunosus est. Quærere magna solet stomachus fomenta…(307) stomacus formenta C. Versus lacunosus est. Sæpe canis latrans vulnera sæva facit. Membra valere facit partum moderatione Et lira dulcisonos(310) dulcissonos C. dat moderata sonos. Sæpe focus nimius propriam consurgit in iram. Sæpe cibus(312) cibum C. nimius mors solet esse suis. Sibilat esuriens(313) exuriens C. miseranda milvus in… Et sua lascivus vota gemendo linit. Stultus opes minuens damnum mercator ad..(315) hopes C. dampnum C. Stulta Venus minuens lecta dolendo fovet. Templa pudicitiæ nunquam fore tristia possunt, Nunquam continua sol sine luce manet Sæpe libido solet truculentos ledere vultus, Sæpe solet pestis ledere membra(320) menbra C. latens. Casta pio mulier veneratur amore maritum, Casta suum turtur novit amore parem. Vir mulierque sibi servantes fœdera crescunt, Servant alterutrum se relevando pedes. Nil est nobilius quam vir mulierque pudici, Nil potius gemino lumine mundus habet. Anulus ex rutilo gratus solet esse lapillo, Gratis habet proprium femina casta virum. Nil nocet in tantum quam(329) quem C. si mulier dominatur, Flamma(330) Flama C. larem proprium transgrediendo nocet. Perditur igniferis iuvenis meretricis ocellis Et pius agnus obest prærapiente lupa. Non timet insidias vigili qui regnat in arce(333) vigigi C. arte C. Inque pudicitia vir quasi Cæsar erit. Stante pudicitia gaudet caro mensque.… Ceraque melque(336) mel C. fluunt donec.… apis. Virtu……(337) Virti C, Virtus plus vicio sollicitata potest. Ferrea(339) Ferea C. Explicit liber de virtutibus Deo gratias Amen C in calce. vicino vis sæpe resolvitur igne Nec vir erit stabilis cum muliere frequens. Contineas igitur fugiasque libidinis ignes, Nam loca sana solent frigidiora fore.